Ortak Akıl Politika GeliştirmeBilindiği üzere, ormanlar bir ülkenin en önemli zenginliklerinden birisi olup, mutlaka korunması, geliştirilmesi gereken ulusal bir varlıktır.
Nitekim dünyanın yaklaşık %30’unu kaplayan ormanlar adeta dünyanın akciğerleri olup, yine dünyanın biyolojik çeşitliliğinin neredeyse %80’ini içinde barındırmaktadır. Yine Avrupa’nın yüzölçümünün yaklaşık %40’ının ormanlarla kaplı olduğu ifade edilmektedir.
Sadece Ülkemizde değil, AB ve tüm dünyada orman yangınlarının yaklaşık %95’inin insan kaynaklı olduğu ifade edilmektedir.
AB, bu en önemli zenginliklerinden birisi olan ormanlarını Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) ile korumak ve geliştirmek üzere aklın, bilimin ve tabii ki, ARGE’nin aydınlık yolunda ilerleyerek geliştirilen çok sayıda çeşitli BİT’lerden yararlanmaktadır.
AB, Ortak Tarım Politikası (CAP) çerçevesinde 2014 – 2020 döneminde ormanlaştırma çalışmalarına 700 milyon Avro’luk dev bir bütçeyi ayırmıştır. 2021 – 2017 dönemi için ise, bu oran %20 oranında artırılmıştır.
Regional Environmental Change (Eylül, 2014) adlı bir dergiye göre her ne kadar son 30 – 40 yıllık sürede oluşan küresel ısınma nedeniyle doğa kaynaklı orman yangınlarında genelde bir artış gözlenmekle birlikte, AB, orman yangınlarının erkenden öğrenilmesi, önlenmesi ve söndürülmesi konusunda bazı önemli ARGE çalışmaları yapmaktadır.
Bu konuda Joint Research Center (JRC) ve EU Expert Group on Forest Fires adlı gruplarda, AB’nin ilgili birimlerinin önderliğinde bir dizi ortak çalışma yapılmaktadır.
AB, 21 Mart 2021 tarihinde Dünya Orman Günü kutlamaları çerçevesinde 2030 AB Orman Strateji Belgesi’ni yayınladı. Aslında bu Belge, bir anlamda AB’nin 2030 Biyoçeşitlilik Strateji ve Eylem Planı’nın bir parçasını da oluşturmaktadır.
AB’nin bu konuda hazırladığı ve pilot proje olarak uygulamaya koyduğu bazı önemli örnek uygulamalar da bulunmaktadır. Örneğin JRC, bazı Latin Amerika ve Karayipler için hazırladığı bazı orman yangınlarını erken uyarı ve önleme sistemi olan Global Wildfire Information System (GWIS) sayılabilir. Bu sistem şu anda sözkonusu ülkelerde pilot projeler olarak halen uygulanmakta ve buradan elde edilen geri besleme sonucu sistemde yazılımsal ve donanımsal bazı güncellemeler yapılmaktadır.
AB, orman yangınları konusunda ayrıca COPERNICUS gibi uydu sistemlerinden de yararlanmakta ve bu konuda ESA / NASA işbirliği ile yapılan çalışmalar da son derece önemli çalışmalar arasında sayılabilir. Nitekim bu çalışmalarla uyduyla yapılan orman ve ısınma gözlemleri ve Earth Observation (EO) koordinasyonu çerçevesinde uzaydan bölgesel ısınma artışları ve olası orman yangınlarının çıkabileceği yerler önceden belirlenerek gerekli önleyici çalışmalar yapılmaktadır. Böylece olası orman yangınlarının olanaklar ölçüsünde azaltılmasına çalışılmaktadır.
Diğer taraftan tüm bu çalışmaları tek bir merkezden yürütmek üzere AB tarafından European Forest Fire Information System (EFFIS) adıyla kurulmuş bir kurumsal yapı da bulunmaktadır.
Bu tür çalışmaların aslında sürekli yapılan geri besleme ve güncellemeler sayesinde bazı somut olumlu sonuçlar verdiği de ortaya çıkmakta. Örneğin, 2017 yılında Portekiz’deki büyük orman yangını sonrası The Agency for the Integrated Management of Rural Fires in Portugal (AGIF) yapılanmasıyla birlikte bazı önemli orman yangınlarının erkenden önlem alınarak, ormandaki bölgesel sıcaklık artışının uydular aracılığıyla önceden belirlenerek daha orman yangını başlamadan önlenebildiği de ifade edilmektedir.
Burada 250 m’lik uzaysal / mekansal çözünürlüklü RF bandları, Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS), Advanced Wide Field Sensor (AWiFS) teknolojisi kullanılmaktadır ki, son derece önemli bir olgudur.
Diğer taraftan AB’nin en çok önem verdiği konulardan birisi de Alp dağlarındaki o eşsiz zenginliklerden olan ormanların korunması. Sırf bu Alp dağlarındaki ormanların korunmasına yönelik önemli bazı çalışmalar da yapılmaktadır. Nitekim Forest Fires in the Alps adlı doküman bu açıdan son derece önemli olup, bu dokümanın ayrıca ve özel olarak incelenmesi gerekir.
Diğer taraftan AB tarafından yapılan çalışmaların en önemli özelliği de, her ormanı kendi başına sahip olduğu özellikleri ile değerlendirip ona göre gerekli önlemleri almasıdır. Nitekim her orman, diğer ormanlardan oldukça yapısal farklılıklara sahip olduğundan her birisinin kendi içinde bulunduğu koşullar (toprağın yapısı, ağaçların cinsi, iklim, havanın nemi, yağış oranı, bölgesel / küresel ısınma farklılıkları, biyolojik çeşitlilik vb) göz önüne alınarak değerlendirilmesi gerektiğidir.
İşte bunun bir örneği de, İspanya’da yaşanmıştır. Portekiz’deki ormanlardan çok daha farklı bir yapıya sahip olan ormanlar için çok daha farklı bir yapılanmaya gidilmiştir.
İspanya’da 2018 yılında kabul edilerek yürürlüğe konulan Forest Fire Prevention Plan çerçevesinde 2020 yılına kadar 25 milyon Avro’luk yatırım yapılmıştır.
6.7.2021 tarihinde AB tarafından kabul edilip onaylanan Yeni Orman Stratejisi çerçevesinde 2030 yılına kadar 3 milyar ağacın dikilmesi hedeflenmiştir.
Diğer taraftan Ülkemizde 3 milyar ağacın dikilip dikilmediği konusu da ayrı bir tartışma konusudur.
AB bünyesinde yürütülen bu ağaçlandırmada izlenecek en önemli yol, her bölgenin, her ormanın kendi koşulları ve yapısı içinde değerlendirilerek ve sadece kendisine özgü olarak dikilecek ağacın seçilmesidir.
Bu da bize Ülkemizde yerel yönetimlerin bu konuda çok daha bilimsel bir çalışma yaparak bölgeye ve iklime özgü / uygun ağaç ve bitkilerin, çiçeklerin dikilmesinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.
Diğer taraftan AB bünyesindeki bir başka birim olarak yangın, sel, deprem, çığ ve heyelan gibi doğal afetlere hazırlık açısından Emergency Response Coordination Centre (ERCC) adında kurumsal bir yapı da oldukça önemli işlevler görmektedir.
Ayrıca AB’nin en önemli organlarından birisi olan Avrupa Parlamentosu bünyesindeki Research Center tarafından orman yangınlarına yönelik son derece önemli çalışmalar yapılmaktadır.
Ülkemiz açısından yani TBMM’nin de bu konuda işlevsel hale getirilerek oluşturulacak bir çalışma ekibinin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
AB, sadece AB açısından değil aynı zamanda başka ülke ve coğrafyalarda da ikili / çok taraflı çalışmalar ve bilgi / deneyim paylaşımları da yapmaya çalışmaktadır. Örneğin Uzak Asya’da WWF ile çok sayıda çalışma yaptığı ve oradan edinilen bilgi ve deneyimi AB ormanlarını olası yangınlardan korumak üzere kullandığı bilinmektedir.
Dahası yine AB’nin EPA ve EFSA gibi organları da yine UNDP, FAO, UNEP ve ASEAN gibi uluslararası kuruluşlarla çok sayıda ve etkin işbirliği yapmaktadır.
Dolayısıyla Ülkemizin de benzer bir çalışmayı etkin bir şekilde yapması son derece önemlidir. Nitekim çağımız artık ülkelerin ikili / çok taraflı işbirlikleri yapmasını, bilgi ve deneyimlerini artırmasını içinde bulunduğumuz BİT çağında zorunlu kılmaktadır. Ancak bu konuda Ülkemizde yeterli ve etkin bir çalışma yapıldığı söylenemez.
Bu açıdan başta ilgili Bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşları olmak üzere Ticaret ve Sanayi Odaları, üniversiteler, TBD, TBV, TÜBİTAK vb büyük görev ve sorumluluk düşmektedir.
Ülkemizdeki duruma gelince, yılda ortalama 2000 orman yangının olması durumun oldukça düşündürücü ve üzücü olduğunu ortaya koymaktadır. Bu yangınların çoğunlukla yaz aylarında arttığı da gözlemlenmektedir.
Kaynak: Forest Fires in Europe, Middle East and North Africa 2017, EU Commission, JRC Report, 2018, 74. sayfa
Kaynak: Forest Fires in Europe, Middle East and North Africa 2017, EU Commission, JRC Report, 2018, 75. sayfa
Bu rapora göre Ülkemizde 2017 yılı itibariyle orman yangınlarında kullanılabilecek toplam 35 adet uçak ve helikopterin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Nitekim bu değerlerin Orman Genel Müdürlüğü’nden alındığı da söz konusu dokümanda açıkça belirtilmekte ve hatta ilgili kamu personelinin adları da açıkça yazmaktadır.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER
AB’nin resmi dokümanlarında, genel olarak orman yangınlarında daha fazla organizasyon, koordinasyon, ARGE ve BİT dörtlüsü üzerinde durulmakta ve böyle bir çözümün çok daha etkili olacağı vurgulanmaktadır. Kısacası multidisipliner bir çalışmadan söz edilmektedir.
Bu çerçevede FP6, FP7, LIFE ve Horizon 2020, Horizon Europe vb projeleri kapsamında AB tarafından orman yangınlarının önlenmesine yönelik olarak yaklaşık 100’den fazla ARGE projesine hibe sağlandığı ancak Ülkemizde bu projelerden yeterince yararlanılamadığı da acı bir gerçektir. Bu projelerin Ülkemizdeki koordinatör makamı AB nezdinde TÜBİTAK’tır.
Bu açıdan başta Sayın Hükümetimiz olmak üzere, ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarına büyük görev ve sorumluluk düşmektedir.
Kısacası Ülkemizin üyelik çalışmalarının devam ettiği bu süreçte AB bünyesinde yürütülmekte olan idari, hukuki, teknik, ARGE, hibe projeleri, ikili / çok taraflı toplantı ve seminerler vb çalışmalarına yeterince ve etkin bir şekilde katılın(a)madığı değerlendirilmektedir.
Ülkemizin Akdeniz bölgesinde yanan varlıklar orman değildir, ÜLKEMİZdir, TÜRKİYEMİZ yanmaktadır.
Lütfen konunun bu açıdan incelenip değerlendirilmesi gerekmektedir.
Nitekim Ulu Önder Atatürk’ün, “Ormansız bir yurt, vatan değildir.” sözünden hareketle bilindiği üzere, Ulu Önder Atatürk, dalları zarar veren bir ağacı kestirmemek için Yalova Köşkü’nü altına döşetilen raylarla kaydırtarak ağacın kesilmesini önlemesi için gösterdiği çabanın hiç olmazsa birazını bizlerin göstermesi gerekmez mi?
BİLGİ GÜÇTÜR
KAYNAKLAR
1) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_1225
2) https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/4e6cc1f1-8b8a-11eb-b85c-01aa75ed71a1
3) https://gwis.jrc.ec.europa.eu/
4) https://ec.europa.eu/environment/forests/index_en.htm
5) https://www.preventionweb.net/files/60805_forestfireseuropemideastafricaonlin.pdf
6) https://cdn.intechopen.com/pdfs/31818/InTech-comprehensive_monitoring_of_wildfires_in_europe_the_european_forest_fire_information_system_effis_.pdf
7) https://ec.europa.eu/environment/forests/prevention_en.htm
8) https://ec.europa.eu/environment/forests/legislation.htm
9) http://www.fao.org/forestry/44048-06cc3e762cf617ab63ec548a6333c8466.pdf
10) http://documents.rec.org/publications/Forest_Fires_in_SEE_Regional_Report.pdf
11) https://epthinktank.eu/2018/04/29/people-affected-by-forest-fires-what-europe-does-for-you/
12) https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/181116_booklet-forest-fire-hd.pdf
13) https://foresteurope.org/wp-content/uploads/2016/08/FOREST-EUROPE-Forest-Fires-Report.pdf
14) http://www.fao.org/forestry/17649-086b69f51b9bdb4ae39e32be08d52c1f5.pdf
15) https://www.abbilgi.eu/en/assets/docs/PRESS%20RELEASE%20Forest%20Fire%20Prevention%20Webinar%2029%20July%202020%20-%20ENG.pdf
16) https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2000-047.pdf
17) https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s11676-017-0452-1.pdf
18) https://ec.europa.eu/environment/archives/forests/wgffp.htm
Ali Tigrel
