Ortak Akıl Politika Geliştirme

Esnaf Ahilik Fonu, Kepenk İndiren Esnafın Derdine Ne Zaman Çare Olacak? – Ümit Işık

2020 yılında başlayan ve halen devam eden salgın hastalık, işyerlerinin kapanmasına ve esnafın zor günler geçirmesine sebep olmuştur. Bu sürecin yaşanması aslında esnaf ve sanatkarlar açısından “işsiz” (müşterisiz) kalmanın ne anlama geldiğinin yaşanılarak öğrenilmesini sağlamış ve olağanüstü dönemlerde esnafın yanında olacak bir ödeme sistemine duyulan ihtiyacın önemi daha iyi anlaşılmıştır.

Esnaf ve sanatkarlar, kendi işlerinde bağımsız çalışmalarından dolayı sosyal güvenlik yönünden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortasına (sistemin birleşmesi öncesinde Bağ-Kur) tabidirler. Bu Kanunun sunduğu hizmet ve imkanlar dışında esnaf ve sanatkarın “işsizlik ödeneğinden” ve “kısa çalışma ödeneğinden” yaralanması ve bağlı olarak işsizlik ve kısa çalışma ödeneği alması da mümkün değildir.

Buna çözüm olarak 23.02.2017 tarihli ve 6824 sayılı Kanunun 9’uncu maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa, “Ek Madde 6” olarak eklenen madde ile esnaf ve sanatkar için işsizlik fonu işlevini görecek olan “Esnaf Ahilik Sandığı” oluşturulmuştur.

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 6’ncı Ek Maddesine göre, istisnalar dışında 5510 sayılı Kanunun 4/1-b maddesi kapsamında hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar (esnaf ve sanatkarlar) Esnaf Ahilik Sandığı sigortalısı sayılmaktadır.

Esnaf Ahilik Sandığı sigortası zorunlu olup Kanunun ilgili maddesinin kapsamına giren ve hâlen faaliyette olanlar, maddenin yürürlüğe girdiği tarihte, faaliyetine daha sonra başlayanlar ise başladıkları tarihten itibaren Esnaf Ahilik Sandığı sigortalısı olacaklardır.

Söz konusu Sandığın gelirlerinin, ücretliler için belirlenmiş olan prime esas günlük kazancın %2 oranında esnafın yapacağı ödeme ve %1 oranında devletin katkısından oluşması öngörülmüştür. Ancak ödenecek günlük prim tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katı üzerinden hesaplanacak tutardan fazla olamayacaktır.

Ahilik Sandığı uygulaması bu yıl başlamış olsaydı her bir esnaf, (2021 yılı asgari ücret net 2.825,9 TL brüt 3577,5 TL olmuştur.) aylık prim olarak 71.55 lira yatıracaktı. Daha yüksek oranda işsizlik maaşı almak isteniyorsa ücretliler için belirlenmiş olan prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katı şeklinde en yüksek ödenecek tutar 143,1 TL olacaktır. Aşağıda prim miktarları ve alınacak ahilik sandığı ödeneklerine yer verilmiştir. (2021 yılı Asgari Brüt Ücret 3.577,50.- TL olup hesaplar bunun üzerinden yapılmıştır.)

Prim Oranı Prim Tutarı
Esnafın Ödeyeceği Prim % 2 3.577,50 x % 2= 71,55 TL
Devlet Katkısı % 1 3.577,50 x % 1= 35,77 TL
Sigortalı Adına Aylık Ödenmiş Toplam Prim 107,32 TL

Kanun 2021 yılında yürürlüğe girmiş olsaydı, esnafımızın 2021 yılı asgari ücret tutarına göre alacağı aylık ahilik ödeneği (işsizlik maaşı) tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.

Esnafın alacağı en az aylık ahilik ödeneği Asgari Brüt Ücretin % 40 3.577,50* % 40= 1.431 TL
Esnafın alacağı en fazla aylık ahilik ödeneği Asgari Brüt Ücretin % 80 3.577,50 * % 80= 2.862 TL

Buna göre aylık 71,55 ödeyen bir esnaf, 3 yılın sonunda diğer şartları da sağlaması halinde aylık 1.431 TL veya primin iki katını ödemesi halinde aylık 2.862 TL eline geçmesi mümkün olacaktır.

Sandık Prim Kesintileri Ertelendi

İlk defa 2018 yılında başlaması öngörülen Ahilik Sandığı uygulaması, yapılan değişiklikle 2020 yılına ertelenmiş ancak bu da yeterli olmayıp 25.03.2020 tarihli ve 7226 sayılı Kanunun 17’nci maddesi ile Esnaf Ahilik Sandığına ilişkin hükümlerin 01.01.2021 tarihine kadar uygulanmayacağı düzenlenmiş, diğer bir ifade bugüne ertelenmiştir.

Esnaf ve sanatkar için gerçek bir sosyal güvence olan ve gerekli koşulları sağlandıktan sonra herkese eşit uygulanan ve ödenmesi için kimsenin onayına bağlı olmayan bir sistem olan Ahilik Sandığı uygulaması maalesef bir kez daha ertelenmiştir.

17.11.2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7256 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 9’uncu Maddesi ile 4447 sayılı Kanunun geçici 22’nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “1/1/2021” ibaresi “31/12/2023” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece esnaf ve sanatkarların zorlu günlerinde derdine derman olabilecek sandık uygulaması 2024 yılına ötelenmiştir.

Bütçede Tasarruf mu?

Ahilik Sandığı uygulamasında esnaf ve sanatkarlardan %2 kesinti yapılırken devlet de %1 katkı yaparak Sandığın finansmanı sağlanmıştır. Sandık için prim kesintilerinin 2024 yılına ertelenmesinin kime ne faydası olmuştur sorusunun cevabı önemlidir. Soru küçük bir hesaplama ile cevaplanabilecektir.

Ülkemizde TESK’in verilerine göre 2020 yılı Ağustos ayı itibariyle 1.953.120 kayıtlı esnaf ve sanatkar vardır. Bütün esnaf ve sanatkarların sisteme dahil olması zorunludur. Bu çerçevede toplam esnaf ve sanatkarların yaklaşık %20’nin bir şekilde sisteme girmediği ve kayıt dışında kaldığı ve ödeme yapmadığını varsaydığımızda yaklaşık 1.500.000 esnaf ve sanatkar ahilik sandığına prim ödeyecektir.

2021 yılı itibariyle esnaf başına %1 olarak 35,77 TL Devlet katkı yapmak zorundadır. Bunu 1.500.000 esnaf ve sanatkar sayısı ile çarptığımızda 53.655.000 aylık ve 12 ile çarptığımızda ise 643.860.000 TL yıllık devlet katkısı yapılmış olacağı ortaya çıkacaktır. Sandığa yapılacak ödemelerin 2024 yılına ertelenmesi nedeniyle devletin 3 yıl boyunca sandığa yapacağı 1.931.580.000 TL katkı yapılmamış olacak ve devletin prim olarak esnaf ve sanatkarlar için kullanması gereken bu kaynağı başka kalemler için harcamış olacaktır. (Prim miktarlarındaki yıllık artışlar ve paranın nemalanması dikkate alınmamıştır)

Yine yaklaşık 1.500.000 esnaf ve sanatkarın ödeyeceği primlerle birlikte Sandıkta birikecek yaklaşık 3.863.160.000 TL kaynak, her ne şekilde olursa olsun, zorda kalan esnaf ve sanatkarın kara gün dostu olabilecekken yapılan erteleme ile bu durum başka bir bahara kalmıştır.

Esnaf Ahilik Sandığı ödeneğine hak kazanabilmek için 3 yıl boyunca Kanunda belirtilen şartlara göre prim ödenmesi gerekeceğinden prim ödemelerinin 2024 yılında başlaması halinde, Ahilik Sandığı ancak 2027 yılından sonra esnafın derdine çare olabilecektir.

Esnaf ve sanatkarımızın önemli bir ihtiyacını karşılayan bu Sandığa devlet ve esnaf tarafından yapılacak katkıların biraz daha arttırılması sağlanarak (TOBB ve TESK gelirlerinden de kaynak aktarımı değerlendirilebilir.) ek bir “İhtiyat Fonu” oluşturulması halinde, içinde bulunduğumuz salgın hastalık gibi olağanüstü dönemlerde işyeri kapalı olan esnaf ve sanatkarların ayakta kalmasını sağlayacak ödeme yapılması da mümkün olabilecektir.

Ortak Akıl Politika Geliştirme

Sosyal Medya

Bizi takip edin, birlikte daha güçlüyüz...